خدای خانه

خدای خانه

(مسجد عقیق شیراز)

مسجد جامع عتیق شیراز، کهن­ترین و نخستین مسجد شیراز است که به آن مسجد جمعه، مسجد الاقصی، مسجد آدینه و مسجد جامع هم می­گویند. این مسجد یکی از عجیب‌ترین مساجد است. که بنای زیرین آن را متعلق به قبل از اسلام می‌دانند.

 

    این مسجد در شرق حرم شاهچراغ قرار گرفته و از داخل حیاط  شاهچراغ و از طریق بازار نوساز، راهی به آن وجود دارد. گفته می‌شود این مسجد در دوره بیست ساله سلطنت عمر و لیث صفاری در سال ۲۸۱هـ .ق ساخته شده است.

   در طی هزار سال اخیر این مسجد چندین بار، از جمله در زمان اتابکان، در زمان سلطان ابراهیم میرزا پسر شاهرخ گورکانی، در دوره صفویه و همچنین در سال ۱۳۱۵ با همیاری مردم تعمیر و بازسازی شده است.

باورهای مردم

۱) مردم شیراز بر این باور هستند که در زیر خدایخانه اژدهای خفته (عصای موسی).

۲) بر این باور هستند که قبله قبل از تغییر به این سمت بوده . و به این مسجد مسجدالاقصی نیز می گویند.

۳) این مسجد تغییر کاربری داده شده زمانی آتشخانه بوده است.

۴) عیسی در این مسجد به همراه میکائیل و اسرافیل نزول کرده است.

۵) این مکان معبد سلیمان بوده و بدین دلیل شیراز را ملک سلیمان می خوانند.

دیوار ندبه

   در سمت جنوب این مسجد دیواری قرار گرفته که به دیوار ندبه مشهور است . برای تمایز این دیوار با سایر دیوارها علامت تک پیک یا سرو  بصورت کاشی کاری آبی رنگی مشخص شده . گفته می‌شود این دیوار محلی بوده که براق در هنگام عروج پیغمبر از این محل حرکت کرده است !

خدای‌خانه (دارالمصحف)

   در میان صحن مسجد، اتاق مکعب گونه­ای است که دور تا دور آن را ایوانی به پهنای دو متر فرا گرفته است. این اتاق به نام خدای خانه  یا  بیت المقدس یا بیت المصحف و دروازه زمان نامیده می­شود.

در چهار گوشه بیرونی آن چهار ستون گرد و مناره مانند قرار گرفته است. سقف ایوان­های شرقی و غربی آن هر یک به وسیله چهار ستون و سقف ایوان­های شمالی و جنوبی آن به وسیله دو ستون سنگی پابرجا شده­اند. ابعاد این ساختمان همراه با ایوان­هایش از بیرون ۱۰×۱۲ متر و ابعاد اتاق میانی ۶×۸ متراست.

پیش از اسلام

   کاوش‌های باستان‌شناسی نشان می دهد که بنای این مسجد بر روی عبادتگاه قدیمی قرار گرفته است . اما به علت محدودیت در کاوش‌ها، مشخص نیست که این عبادتگاه دقیقا متعلق به کدام دوره است. اما این واضح است که طرح مسجد جامع عتیق از الگویی ماقبل خود بهره‌ برده است .

ضلع شمالی (رو به قبله)

   در میانه این ضلع تاقنمای بلندی قرار دارد که آن را تاق مروارید گویند. این تاق دارای دو گلدسته بلند و زیباست و سقف آن به وسیله آجر، مقرنس کاری شده است. طرف مغرب این تاقنما دالان در شمالی (در دوازده امام) و پنج تاقنمای دیگر است. پشت آنها شبستانی با پهنای کم ساخته شده که هم اکنون دفتر مسجد در آن قرار دارد.در شرق تاق مروارید شبستانی بزرگ قرار دارد که دارای پنج در آهنی شبکه­ای است و محراب آن از سنگ می­باشد و بخش شمالی آن دو طبقه است.

ضلع غربی (رو به آفتاب)

   ده تاقنما در درازای این ضلع ساخته شده که یکی از آنها دالان در ورودی قدیمی است. در وروردی این ضلع به بازار جدید شاهچراغ ختم می­شود که پشت آنها شبستانی باریک است.

ضلع جنوبی (پشت به قبله)

   در میان این ضلع، تاقنمای پهن و بلندی است که چون در قرن گذشته خراب شده بود در سال ۱۳۴۸ خورشیدی آن را دوباره ساخته­اند. پشت آن نیز شبستانی باریک و قدیمی است که هر دو سوی آن دو طبقه است و سقف آن آجری می­باشد و در آخر آن محرابی قرار دارد که منبر چوبی ۱۳ پله­ای نیز در کنار آن قرار دارد. در دو سوی محراب دو ستون سنگی مارپیچ وجود دارد و سقف محراب با کاشی آبی مقرنس کاری شدهاست.

شبستان اصلی و نوساز مسجد

   در مغرب سردر جنوبی، شبستان بزرگ و جدیدی ساخته شده است. این شبستان دارای یک منبر دوازده پله­ای از جنس آهن و سنگ مرمر است. محراب زیبای آن نیز در سمت راست منبر قرار دارد. روی دیوارها و محراب آن ۱۳ آیه و احادیث نبوی بر روی کاشی با خط ثلث و نسخ نوشته شده است.

ضلع شرقی (پشت به آفتاب)

   در میان این ضلع تاقنمای پهن و بلندی است که در پیشانی آن کاشی کاری­های زیبایی انجام گرفته است. در درون آن هفت تاقنمای کوچک و یک راه پله است و در سمت چپ آن چهار تاقنمای کوچک و ایوانی در پشت آنها قرار دارد؛ در سمت راست آن نیز چهار تاقنمای کوچک است که یکی از آنها در خروجی مسجد است.

متاسفانه با عدم رسیدگی این اثر تاریخی تا اندازه زیادی تخریب شده که شاید عدم آشنایی مردم و استقبال از بازدید این بنا، علیرغم نزدیک بودن به مرقد شاهچراغ یکی از دلایل آن باشد.